گلچینی از سیره علما درماه رمضان

حضرت امام (ره) توجه ویژه ‏اى نسبت ‏به ماه رمضان داشته و بدین جهت، ملاقات‏ هاى خودشان را در ماه رمضان تعطیل مى ‏کردند و به دعا و تلاوت قرآن مى‏ پرداختند.وایشان مى‏ گفتند: «خود ماه مبارک رمضان، کارى است‏».

عالمان ربانی، چلچراغ‏ هاى پر فروغى هستند که در هرعصرى، در آسمان علم و عمل مى درخشند، و با کسب نور و گرما از خورشید رسالت و امامت، بر زمینیان تجلى مى‏ کنند و آنان را به سوى منابع نور و برکت دودمان وحى، رهنمون مى‏ سازند، و بر بال عرفان ناب محمدى صلى الله علیه وآله نشانده، بر مشکات ملکوت، عروج مى‏ دهند .

در میان دین باوران کفر ستیز، چهره محبوب قرن، فقیه تیزبین سیاست مدار، فیلسوف، عارف ژرف نگر، عالم متخلق و رهبر و بنیان گذار جمهورى اسلامى، حضرت امام خمینى رضوان الله علیه، از موقعیتى والا و ویژه برخودار است، زیرا روزها و ساعت‏ها و لحظه‏ هاى عمر او، با ایشان مى‏ گفتند: «خود ماه مبارک رمضان، کارى است‏». ماه مبارک رمضان بهانه ای شد تا به بیان گلچینی از سیره عملی علما دراین ماه مبارک بپردازیم .

سیره عملی میرزا محمد جعفر انصاری در ماه مبارک رمضان

این عالم جلیل القدر از بستگان مرحوم شیخ مرتضی انصاری و از مراجع نامدار خوزستان و حافظ قرآن مجید بوده است. درباره ی او نوشته‌اند: او با آن همه مشاغل درسی و... عبادات موظفه‌ی خود را که از سنّ بلوغ مشغول به آن‌ها بود، ترک ننمود. او گذشته از نوافل شبانه‌روزی و قرائت یک جزء کلام اللّه و نماز حضرت جعفر طیار هر روز زیارت جامعه و عاشورا را در یک جلسه ایستاده به جا می‌آورد و هنگام عبادت توجه خاصی داشت. حافظه‌اش بسیار عجیب بود، قرآن مجید و تعقیبات نمازها و دعاهای هر ماه و هر روز و شب ماه مبارک رمضان را از حفظ داشت .

حضرت آیت الله بهجت چه آدابی را در شب های قدر رعایت می کردند؟

ایشان در شب های قدر ادعیه وارده در آن شب ها را مراعات می کرد و شب های قدر را که بیدار می ماند قرآن سر می گرفت. البته ایشان قرآن سر گرفتن را مخصوص شب قدر نمی دانست و معتقد بود که خیلی از عبادت ها وجود دارد که ما به جهت این که نوشته است در فلان زمان آن را باید بجا آورد، ما خود را از آن محروم می کنیم، لذا در وقت شدت و گرفتاری ها قرآن به سر گرفتن را توصیه می کرد و در ایام دیگر همانند شب های جمعه خود نیز مشغول این امر می شد .

علاوه بر این، ایشان شب ها قبل از خواب حدیث کساء را حتما قرائت می کردند و همچنین با وضو به بستر خواب می رفتند و بعدها که به جهت مشکلات نمی توانستند وضو بگیرند با تیمم می خوابیدند و بعضی شب هایی را که می خواستند احیاء بگیرند یک مقداری استراحت می کرند و سپس بلند می شدند و می فرمودند که حضرت زهرا (س)، حسنین (ع) را شب زودتر می خواباندند تا قبل از نیمه شب برای احیاء بلند شوند .

سیره عملی میرزای شیرازی بزرگ در ماه مبارک رمضان

در شرح احوال عالم ربانی میرزا محمدحسن شیرازی صاحب فتوای تحریم تنباکو چنین آورده اند: او بیشتر آیات قرآن را حفظ بود، هم چنین دعاهای ماه رمضان را و دعاهایی را که در دیگر اوقات قرائت می‌کرد و زیارت‌هایی را که در حرم امامان می‌خواند و از آنجا که رقیق القلب بود و چشمه‌ی اشکش هم جوشان، بسیار می‌گریست .

سیره عملی علامه طباطبایی در ماه مبارک رمضان

علامه در مراتب عرفان و سیر و سلوک معنوی مراحلی را پیموده بود. اهل ذکر و مناجات بود. در بین راه که او را می‌دیدیم غالبا ذکر خدا را برلب داشت . درجلساتی که در محضرشان بودیم، وقتی جلسه به سکوت می‌کشید، دیده می‌شد که لب های استاد به ذکر خدا حرکت می‌کرد. به نوافل مقیّد بود و حتی گاهی دیده می‌شد که دربین راه مشغول خواندن نمازهای نافله است. شب های ماه رمضان تا صبح بیدار بود، مقداری مطالعه می‌کرد و بقیه را به دعا و قرائت قرآن و نماز و ذکر مشغول بود. در قم هفته‌ای حداقل یک بار به حرم حضرت معصومه علیه االسلام مشرف می‌شد و یا در ایام تابستان غالبا به زیارت حضرت رضا علیه السلام می‌شتافت. شب‌ها به حرم مطهر مشرف می‌شد و در بالای سر می‌نشست و با حال خضوع به زیارت و دعا می‌پرداخت .

یکی از فضلا می‏ گفت: به مرحوم آیت الله شهید مطهری عرض کردم که شما فوق‏ العاده از علامه طباطبایی تجلیل می‏ کنید. تعبیر «روحی فداه» را درباره ایشان به کار می‏ برید، این همه تجلیل به خاطر چیست؟ ایشان فرمود : من فیلسوف و عارف، بسیار دیده‏ ام و احترام مخصوص من به ایشان، نه به خاطر این است که او یک فیلسوف است، بلکه به این جهت است که او عاشق و دل‏باخته اهل بیت علیهم ‏السلام است. علامه طباطبایی قدس‏ سره در ماه رمضان، روزه خود را با بوسه بر ضریح مقدس حضرت معصومه علیه االسلام افطار می ‏کرد . ابتدا پیاده به حرم مطهر مشرّف می‏ شد و ضریح مقدس را می‏ بوسید. سپس به خانه می‏ رفت و غذا می‏ خورد. این ویژگی اوست که مرا به شدت شیفته ایشان کرده است .

همچنین آمده است علامه طباطبایی در مراتب عرفان و سیر و سلوک معنوی، مراحلی را پیموده بود. اهل ذکر و دعا و مناجات بود. در طول راه که او را می‏ دیدند، همواره ذکر خداوند سبحان را به لب داشت .

سیره عملی امام خمینی (ره) در ماه مبارک رمضان

از جمله برنامه‏ هاى ویژه‏ حضرت امام (ره) در ماه مبارک رمضان، عبادت و تهجد بود. امام عبادت را ابزار رسیدن به عشق الهى مى ‏دانستند. و به صراحت ‏بیان مى ‏کردند که در وادى عشق، نباید به عبادت به چشم وسیله ‏اى براى رسیدن به بهشت نگاه کرد .

اکثر آشنایان امام نقل مى‏ کنند که ایشان از سن جوانى، نماز شب و تهجد، جزء برنامه‏ هایشان بود. بعضى از نزدیکان ایشان مى‏ گفتند که وقتى در ظلمت و تاریکى نیمه‏ شب، آهسته وارد اتاق امام مى‏ شدم، معاشقه امام را با ایزد احساس مى‏ کردم و مى‏ دیدم که با خضوع و خشوعى خاص، نماز مى‏ خواندند و قیام و رکوع و سجود را بجا مى‏ آوردند که حقا وصف ناپذیر بود. با خودم فکر مى‏ کردم که شب امام، حقیقتا، لیلة القدر است .

یکى از اعضاى دفتر ایشان، دراین باره مى‏ گوید: پنجاه سال است که نماز شب امام، ترک نشده است. امام در بیمارى و در صحت و در زندان و در خلاصى و در تبعید، حتى بر روى تخت ‏بیمارستان قلب هم نماز شب خواندند .

امام توجه خاصى به نوافل داشتند و هرگز، نوافل را ترک نمى‏ کردند. نقل شده است که امام، در نجف اشرف، با آن گرماى شدید، ماه مبارک رمضان را روزه مى‏ گرفت و با این که در سنین پیرى بودند و ضعف بسیار داشتند، تا نماز مغرب و عشاء را به همراه نوافل به‏ جاى نمى ‏آوردند، افطار نمى‏ کردند! و شب‏ها تا صبح، نماز و دعا مى‏ خواندند و بعد از نماز صبح، مقدارى استراحت مى‏ کردند و صبح زود، براى کارهایشان آماده مى‏ شدند .

یکى از اساتید قم نقل مى‏ کرد: شبى میهمان حاج آقا مصطفى بودم. ایشان، خانه‏ جداگانه‏ اى نداشتند و در منزل امام زندگى مى‏ کردند. نصف شب از خواب بیدار شدم و صداى آه و ناله‏ اى شنیدم، نگران شدم که مگر اتفاقى افتاده است، حاج آقا مصطفى را بیدار کردم و گفتم: «ببین چه خبر است!». ایشان نشست و گوش داد و گفت: «صداى امام است که مشغول تهجد و عبادت است‏ ».

در ماه مبارک رمضان، این شب زنده دارى و تهجد، وضعیت دیگرى داشت. یکى از محافظان بیت مى‏ گوید در یکى از شب‏هاى ماه مبارک رمضان، نیمه شب، براى انجام کارى مجبور شدم از جلوى اتاق امام گذر کنم. حین عبور، متوجه شدم که امام، زار زار گریه مى‏ کردند! هق هق گریه‏ امام که در فضا پیچیده بود، واقعا مرا تحت تاثیر قرار داد که چگونه امام، در آن موقع از شب، با خداى خویش راز و نیاز مى ‏کند .

آخرین ماه مبارک رمضان دوران حیات امام، به گفته‏ ساکنان بیت، از ماه مبارک رمضان‏هاى دیگر متفاوت بود! به این صورت که امام همیشه، براى خشک کردن اشک چشم‏شان دستمالى را همراه داشتند، ولى در آن ماه مبارک رمضان، حوله‏ اى را نیز همراه برمى‏ داشتند تا به هنگام نمازهاى نیمه شب‏شان، از آن استفاده کنند !

توجه ویژه به قرآن

امام خمینى (ره) توجه خاصى به قرآن داشتند، به ‏طورى که روزى، هفت ‏بار قرآن مى‏ خواندند !

امام در هر فرصتى که به ‏دست مى‏ آوردند، ولو اندک، قرآن مى ‏خواندند . بارها دیده شد که امام، حتى در دقایقى قبل از آماده شدن سفره - که معمولا به بطالت مى‏ گذرد - قرآن تلاوت مى‏ کنند! امام بعد از نماز شب تا وقت نماز صبح، قرآن مى‏ خواند .

یکى اطرافیان امام مى‏ گوید: امام در نجف، چشم‏شان درد گرفت و به دکتر مراجعه کردند. دکتر بعد از معاینه‏ چشم امام گفت: «شما باید چند روزى قرآن نخوانید و به چشم‏تان استراحت ‏بدهید» . امام خندیدند و فرمودند: «دکتر، من، چشم را براى قرآن خواندن مى‏ خواهم! چه فایده‏ اى دارد که چشم داشته باشم و قرآن نخوانم؟ شما یک کارى کنید که من بتوانم قرآن بخوانم .»

و در ماه رمضان یکى از همراهان امام در نجف، اظهار مى‏ کرد که امام خمینى در ماه مبارک رمضان، هر روز ده جزء قرآن مى‏ خواندند ، یعنى در هر سه روز، یک بار قرآن را ختم مى ‏کردند. علاوه بر آن، هر سال چند روز قبل از ماه مبارک رمضان ، دستور مى‏ دادند که چند ختم قرآن براى افرادى که مد نظر مبارکشان بود، قرائت ‏شود .

گزیده اى از توصیه‏ ها و سفارش‏هاى امام به مناسبت ماه مبارک رمضان :

شما در این چند روزى که به ماه رمضان مانده، به فکر باشید، خود را اصلاح کرده، توجه به حق تعالى پیدا نمایید .

از کردار و رفتار ناشایسته خود، استغفار کنید! اگر خداى نخواسته، گناهى مرتکب شده‏ اید، قبل از ورود به ماه مبارک رمضان، توبه کنید! زبان را به مناجات حق تعالى عادت دهید! مبادا در ماه مبارک رمضان، از شما غیبتى، تهمتى و خلاصه گناهى سر بزند و در محضر ربوبى، با نعم الهى و در مهمان سراى بارى تعالى، آلوده به معاصى باشید! شما اقلا، به آداب اولیه‏ روزه عمل نمایید و همان ‏طورى که شکم خود را از خوردن و آشامیدن نگه مى ‏دارید، چشم و گوش و زبان را هم از معاصى باز دارید! از هم اکنون بنا بگذارید که زبان را از غیبت، تهمت، بدگویى و دروغ نگه داشته، کینه، حسد و دیگر صفات زشت ‏شیطانى را از دل بیرون کنید !

اگر با پایان یافتن ماه مبارک رمضان، در اعمال و کردار شما هیچ گونه تغییرى پدید نیامد، و راه و روش شما با قبل از ماه صیام فرقى نکرد، معلوم مى‏ شود روزه‏ اى که از شما خواسته ‏اند، محقق نشده است .

اگر دیدید کسى مى‏ خواهد غیبت کند، جلوگیرى کنید و به او بگویید «ما، متعهد شده‏ ایم که در این سى ‏روز ماه مبارک رمضان، از امور محرمه خود دارى ورزیم.» و اگر نمى ‏توانید او را از غیبت ‏باز دارید، از آن مجلس خارج شوید! ننشینید و گوش کنید! باز تکرار مى‏ کنم تصمیم بگیرید در این سى روز ماه مبارک رمضان، مراقب زبان، چشم، گوش و همه‏ اعضاء و جوارح خود باشید .

توجه بکنید که به آداب ماه مبارک رمضان عمل کنید; فقط دعا خواندن نباشد، دعا به معناى واقعى‏اش باشد .

روزه در سیره آیت الله بروجردی

سالی که آیت ‏الله بروجردی از دنیا رفت، پیش از ماه رمضان، پزشک ایشان سفارش کرد که ماه رمضان امسال روزه نگیرد. ایشان فرمود: «من از آن وقتی که خودم را شناخته ‏ام، حتی یک روز هم روزه‏ ام را نخورده ‏ام و نمی‏ خورم؛ چون نه مریض شده ‏ام و نه مسافرت رفته‏ ام ».

زمانی که حضرت آیت‏الله بروجردی در بروجرد بود، نذر کرد که اگر خشم خود را کنترل نکند و به مردم تندی کند، یک سال پشت سر هم روزه بگیرد .

روزی هنگام مباحثه علمی با یکی از شاگردان خود بر اثر اینکه شاگردش سخنانی ناشایست می‏ گفت، تاب نیاورد و به او تندی کرد و نذرش شکسته شد. بعد یک سال پشت سر هم روزه گرفت تا نذرش را ادا کند. روایت‏ کننده این حکایت می‏ گوید: در اینجا به یاد سخن امام سجاد علیه‏ السلام افتادم که در مقام دعا به خدا عرض می‏ کند :

وَ لا تَرْفَعْنی فی النّاسِ دَرَجَةً اِلاّ وَقَدْ حَطَّطْنی عِند نَفْسی مِثلَها .

خدایا مقام مرا در میان مردم بالا مبر، مگر اینکه به همان اندازه مقامم را نزد خودم پایین بیاوری .

رمضان و حاج اقا مجتبی تهرانی

در یکی از ماه‌های مبارک رمضان بود که موضوعی را خدمت ایشان عرض کردم . با ایشان تا کنار ماشین قدم می‌زدم. ایشان فرمودند که این کار را انجام بده، این‌طوری انجام بده، آن‌طوری انجام بده، داشتند توصیه می‌کردند. من عرض کردم: آقا، خیلی وقت تنگ است؛ این‌قدر فرصت نیست. ایشان فرمودند:«چرا وقت تنگ است»؟ گفتم: من صبح می‌روم سر کار و مسؤولیّت اداری‌ دارم، بعد از ظهر که برمی‌گردم افطاری می‌خوریم و بعد هم خودم را برای اینکه خدمت شما برسم، آماده می‌کنم. بعد تا برسم خانه، ساعت دوازده می‌شود، تا آماده خواب بشوم، خلاصه من چهار ساعت می‌خوابم. ایشان فرمودند: «چهار ساعت می‌خوابی»؟ گفتم: حاج آقا! پس چقدر بخوابم؟ ایشان گفتند: «آقا! جدّاً چهار ساعت می‌خوابی»؟ من یک شیطنتی کردم گفتم: شما چقدر می‌خوابید؟ من امیدوارم آن‌هایی که می‌شنوند به دقّت بشنوند و باور کنند. ایشان فرمودند: «چهل و پنج دقیقه». من مغلطه کردم و گفتم: حاج آقا! بعد از نماز صبح، چهل و پنج دقیقه؟ فرمودند: «نخیر؛ مغلطه نکن پسر! چهل و پنج دقیقه ».